|
қолган мевани сотиш каби. Битим нарса бўлиб шаклланмаган манфаат асосида тузилиши ҳам мумкин. Масалан ҳовли-жойда яшаш каби. Нарса ҳисобланмайдиган манфаат асосида битим тузилса бай эмас, ижара бўлади. Нарсани сотиб олган одам унга эгалик қилганидек ва унда бошқа тасарруфларни юритганидек ижарага олган одам ҳам ижарага олиш орқали эга бўлган манфаатга эга бўлади ва унда бошқа тасарруфларни ҳам юритиши мумкин. Дарахт мевасини пишган пайтда сотиб олган одам уни дарахтида турган ҳолича сотиб юбориши мумкин бўлганидек нарсани ижарага олган киши ҳам уни ижарага қўйиши жоиз. Чунки мевани сотиб олган ўша одам бу мевага эгалик қилганидек нарсани ижарага олган одам ҳам шу нарса манфаатига эгалик қилади. Демак ижарага олган одам ижарага олган нарсаси қўлига ўтиши билан ўзи ҳам уни ижарага қўйиши жоиз. Чунки ижарага олган пайтда қўлига нарсанинг ўтиши манфаатларни қўлга киритиш мақомида туради. Шу далил биланки, бу манфаатларни тасарруф қилиши жоиз бўлади, демак худди дарахтдаги мевани сотиш каби бу манфаатлар устида битим тузиши ҳам жоиз бўлади. Шунинг учун қачонки нарса ижарага олинса ва унинг манфаати қўлга кирса ижарага олган одам бу нарса манфаатида барча шаръий тасарруфларни юритиш ҳуқуқига эга бўлади. Чунки манфаат унинг мулкидир. Шунинг учун уни – нарх қанча бўлмасин – ўзи маъқул кўрган нархда ижарага бериши мумкин. Масалан уни элликка ижарага олиб беш юзга ижарага бериши жоиз. Чунки у манфаатга эгалик қилганидек уни ижарага олган нархда эмас, ўзи маъқул кўрган нархда ижарага беришга ҳам моликдир. Демак магазинлар, ҳовли-жойлар ва бошқаларни «хулв» қилиш (биринчи ижарага олган кишига ундан ижарага олган иккинчи киши уй ёки дўконнинг белгиланган ижара нархидан ошиқча муайян маблағни бериши) жоиз бўлиб, бунинг зарари йўқ. Чунки ҳовли ёки дўконни ижарага олган одам уни бошқага белгиланган ижара ҳақи миқдорида ва ундан ошиқ маблағ миқдорида ижарага бера олади. Бу ижарага олган нарсани ижара ҳақидан ошиқча маблағ миқдорида ижарага бериш бўлиб, жоиз ишдир. Чунки дўконни ижарага олган одам уни ўзи тўлайдиган ижара нархидан ортиғига ёки камига ижарага бериши жоиздир. Чунки у маълум сармоя билан жоиз бўладиган битим бўлгани учун демак худди савдо молини қўлга киритганидан кейин ортиғига сотганидек ортиғи билан ижарага бериши ҳам жоиздир.
401-бет
Бетлар: 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434